Gülün adı (the name of the rose) filmi inceleme

"Şeytana dair gördüğüm tek kanıt herkesin onu bir şeyler yaparken görme arzusu." Gülün Adı filminden...

Gülün Adı (The name of the rose) filmini incelemeye geçmeden önce Eyleyensel Örnekçenin ne olduğunu açıklayalım. Greimas'ın gösterge bilimsel çözümleme yöntemi özellikle görsel metinlerin analizi için elverişli araçlar sunar. Greimas Propp'dan devraldığı 31 işlevi öncelikle yirmiye daha sonra daha da öze inerek dört temel işlevle sınırlandırdı.

Bu dört işlev; sözleşme, sınama, yer değiştirme, iletişimdir.

Eyleyen sayısı ise altıdır ve aralarındaki ilişkiler belirli bir çizeme uygundur. Altı eyleyen ise şunlardan oluşur; gönderici, alıcı, nesne, özne, engelleyici ve destekleyici.

Eyleyensel Örnekçede;

Özne: Eylem yapar.

Nesne: Eylemin konusudur.

Gönderici (Gönderen): Eylemi belirler, kökeninde yer alır.

Alıcı (Gönderilen) : Etkileri, eylemin sonuçlarını alır, kendisi için eylemin gerçekleştiği kişidir.

Destekleyici (Yardımcı): Eyleme yardım eder.

Engelleyici: Eylemi engeller.

Eyleyensel örnekçe görsel anlatıların içerdiği temel yapıların ortaya çıkarılmasında ve benzerliklerin tespit edilmesinde oldukça işlevseldir. Propp ve Greimas anlatıların benzerliklerini tespit etmek işlev ve örnekçeler ortala koymuştur. Anlatıların, hikâyelerin özne ve nesneleri, çatışmaları olması doğaldır çünkü anlatıları oluşturan şeylerde çatışmalar, nesne ve öznelerdir. Anlatıları farklı kılacak şeyler öznenin hangi nesneyi elde etmek istediğidir. 

Konu

Kütüphanesiyle ünlü Benedikten Manastırında işlenen cinayetleri çözmek için Rahip William ve çömezi Adso manastıra gelir. Manastırdaki rahipler ölümlerin şeytanla ilgili olduğunu savunurken William ve Adso ölümlerin ünlü kütüphaneye ilgili olduğunu kanıtlamaya çalışır.

Filmin Eyleyensel Örnekçesi:
Gönderici:
Adelmo: Aristo'nun komedi kitabını okuduktan sonra kitapla ilgili ipucunu Venantius'a vererek ölüm zinciri oluşturdu.

Alıcı:
William

Benediktin Manastırı'ndaki ölümlere açıklık getirmek işi Franciscan mezhebiWilliam'a ve düşer. Geçmişte başkanlık yaptığı mahkemede kutsal inançlarla çelişen kitapları tercüme ettiği için bir adamı beraat ettirmiştir. Bu yüzden yargılanıp işkence görmüştür.

Özne-Nesne:
Manastırdaki ilk ölüm cinsel birlikteliğinden pişmanlık duyan Adelmo'nun intiharına açıklık getirmek özne durumundaki William'ın ulaşması gereken ilk nesneydi. Dana sonra Venantius ve Berengar'ın ölümüne sebep olan Aristo'nun yazdığı komedi kitabını bulup katili ortaya çıkarmak haline geldi.

Destekleyici:
Adso

William'ın sadık yardımcısıdır. Beşeri aşkı keşfettiğinde ilahi aşk ve beşeri aşkın ne olduğunu sorgulamaya başlar.
Şifacı:
Severinus

Cesetlerle ilgil bildiği herşeyi William'a anlatır. Aristo'nun kayıp kitabını bulduğunda William'a kitabın onda olduğunu söyler. Malachi tarafından öldürüldüğü için kitabı da malachi aldığından kayıp kitabı William'a ulaştıramaz.

Engelleyici:
Jorge

Keşiş Jorge Manastırda herkesin korktuğu biridir. Bu karakterin kör olması farklı bakış açılarına kapalı olduğuna dair izleyicilere ve romanda okuyuculara verilen bir işarettir. Karakter kahkahadan nefret eder savunması ise şöyledir;  kahkaha korkuyu öldürür ve korku olmazsa inançta olmaz. Çünkü şeytan korkusu olmadan Tanrıya ihtiyaç kalmaz.
Bu şekilde düşündüğü için Aristo'nun yazdığı komedi kitabına zehir sürmüştür.

Malachi:

Jorge'nin yardımcısıdır yunanca kitabı Severinus'tan alarak olayın çözülmesini engellemek ister. Kitabı okuyup ölen son kişidir. Kitabın zehirli olduğunu bilmediğini göre Jorge kuşaklarından kimseye bahsetmemiş olabilir.

Bernardo Gui:

Engizisyon yargıçlarından biridir. William'a karşı nefreti ve önyargısı "buraya şeytanı bulmam için çağrırdınız ve onu buldum" cümlesini William'a bakarak söylemesinden anlaşılır. Kendi inancına ters düşen düşüncelere sahip insanlara zarar vermekten kaçınmaz. Açıklayamadığı her şeyi büyüye veya şeytana bağlar. (Avrupa'nın karanlık çağı yaşadığı bir dönemin kahramanı olduğu için karakterin böyle olması normaldir.) Gui William'ı dinlemeyip masum kişileri öldürmeye çalıştığı için engelleyici karakterler arasındadır.

Berengar:

Berengar kütüphane yardımcısıdır. Adelmo'yla yaşadıkları ilişkinin ortaya çıkmaması için Venantius'un öldüğü yeri değiştirerek kitabın bulunmasını geciktirir. Yine bu karakter Adso ve William kitabı aradıkları gece yunanca kitabı çalar ve kitap tekrar kaybolur.

Anlatı Sözdizimi:
Greimas' a göre her anlatı, başlangıç durumuyla bitiş durumu arasında bir geçiş, bir dönüşüm gerçekleştirir. Bu dönüşüm sürecinde eyleyenler değişik işlevler ya da roller üstlenirler. Eyleyenler bu iki uç arasında başka işleyenleri dönüştürürler ken kendileri de dönüşür. Greimas bu dönüşü, daha önce yapılmış çalışmaları da göz önünde bulundurarak dörtlü şema içinde inceler. Anlatı izlencesi, anlatı sözdizimindeki özne/nesne ilişkisini belirten durum sözcesiyle, bu sözceyi dönüştüren edim sözcesinin mantıksal etkileşimden oluşan temel dizimdir ve dört aşamadan oluşur. Bunlar;
Başlangıç
Sözleşme ya da eyletim: göndericinin özneyi belli amaç doğrultusunda etkilediği, yönlendirdiği aşama gönderici ve alıcı arasında sözleşme yapılır.

Edinç aşaması özne göndericiyle yaptığı sözleşme uyarınca gerekli işlemlerde bulunmak, zorunlu dönüşümleri gerçekleştirmek, bir eyleme geçebilmek için öznenin gereksindiği yetenekler ve bu yeteneklerin kullanıldığı aşamadan oluşur.

Edim aşaması özne edindiği kişisel edinçten yararlanarak dönüştürücü işlemlere yönelir bir durum sözcesinde başka bir durum sözcesine geçilir.

Tanınma ve yaptırım: özne nesneye ulaşmak için uyguladığı dönüşüm işlemlerinin son durumunu gözlemler. Gönderici ise dönüşümlerin doğruluğunu, gerçekliğini değerlendirip özneyi, yapılan sözleşme uyarınca ya ödüllendirir ya da cezalandırır.
-Bitiş

Filmin Anlatı Sözdizimi:
Başlangıç:
Kütüphanesinin genişliğiyle ünlü Benediktin Manastırı'nda hiçbir çıkışın olmadığı yüksek bir katta Adelmo isimsel keşişin intihar etmiştir.  araştırma için manastıra gelir.
Ayin sırasında  aristonun kayıp yunanca poetika kitabını okumuş olan bir başka çevirmen keşiş Venantius domuz ağılında ölü bulunur.

Sözleşme ve eyletim: William Benediktin Manastırı'na geldiğinde amacı intiharı ve manastırdaki doğaüstü güçler söylentilerini araştırmaktı. Ölümler artmaya başlayınca manastırdaki katili bulmak onun görevi haline geldi.

Edinç: Kütüphanesiyle ünlü manastırda kitapların azlığını fark eden William Kütüphaneyi ve kitapları araştırmaya başlar araştırma yaptığı bir gün gizemli biri yunanca kitabı ve William'ın merceklerin alıp kaçar. Hırsızın Berengar olduğu onun ölüsünü bulduklarında anlaşılır.

William kütüphaneyi ve yasaklı kitapları ortaya çıkarabilecek araştırması hiyerarşide üstte yer alan kesişirler ve rahipler engel olmaya çalışır.

Edim: William ve Adso labirent olarak tasarlanmış ve tuzaklarla dolu kütüphaneyi bulur. Engizisyon yargıcı Gui William'ın araştırmasına güvenmeyen ve onu engellemeye çalışanlar tarafından çağrılır. Gui daha önce William'a işkence yaptığı için Bernardo Gui'nin William'ı durduracağını düşünürler. Gui gelir gelmez bir yargılama yapar. Salvatore ve köylü kız şaytana tapan ayinler yapmaktan Remigio ise  manastırdaki ölümlerden suçlu bulunur ve diri diri yazılmakla cezalandırılır. William ölümlerin zehir sürülmüş yunana kitap yüzünden olduğunu bu yüzden Remigio öldürülse bile ölümlerin durmayacağını söyler. Malachi ayin sırasında zehirli kitap yüzünden öldüğünde Gui katil William olduğu için ölümü bildiğini söyler. Bunlar olurken William ve Adso kitabı bulmak için kütüphaneye tekrar girer.

Tanınma ve yaptırım: Kütüphanedeki aynalı kapının arkasındaki gizli odaya girdiklerinde Jorge oradadır. Jorge Aristo'nun komedi kitabının okunmasını istemediği için kitaba zehir sürmüştür.

Bitiş: Jorge Kütüphaneyi yakar. Köylüler yakılma cezası alen köylü kızı korumak için Gui'yi korkutur. Gui korumalarıyla birlikte at arabasıyla kaçarken araç uçurumun olduğu yerde devrilir köylüler aracı uçurmdan aşağıya iter uçurumdan düşen Gui kendi işkence aletlerinin üzerine düşerek ölür.

Kütüphane yansada yangından kendisiyle beraber birkaç kitabı kurtaran William Adso'yla beraber manastırdan ayrılır.