Westworld Dizisini Greimas Örnekçesine Göre İnceleme
"Şiddetle başlayan hazlar, şiddetle son bulur." Westworld dizisinden...
Westworld dizisini incelemeye geçmeden önce Eyleyensel Örnekçenin ne olduğunu açıklayalım. Greimas'ın gösterge bilimsel çözümleme yöntemi özellikle görsel metinlerin analizi için elverişli araçlar sunar. Greimas Propp'dan devraldığı 31 işlevi öncelikle yirmiye daha sonra daha da öze inerek dört temel işlevle sınırlandırdı.
Bu dört işlev; sözleşme, sınama, yer değiştirme, iletişimdir.
Eyleyen sayısı ise altıdır ve aralarındaki ilişkiler belirli bir çizeme uygundur. Altı eyleyen ise şunlardan oluşur; gönderici, alıcı, nesne, özne, engelleyici ve destekleyici.
Eyleyensel Örnekçede;
Özne: Eylem yapar.
Nesne: Eylemin konusudur.
Gönderici (Gönderen): Eylemi belirler, kökeninde yer alır.
Alıcı (Gönderilen) : Etkileri, eylemin sonuçlarını alır, kendisi için eylemin gerçekleştiği kişidir.
Destekleyici (Yardımcı): Eyleme yardım eder.
Engelleyici: Eylemi engeller.
Eyleyensel örnekçe görsel anlatıların içerdiği temel yapıların ortaya çıkarılmasında ve benzerliklerin tespit edilmesinde oldukça işlevseldir..Propp ve Greimas anlatıların benzerliklerini tespit etmek işlev ve örnekçeler ortala koymuştur. Anlatıların, hikâyelerin özne ve nesneleri, çatışmaları olması doğaldır çünkü anlatıları oluşturan şeylerde çatışmalar, nesne ve öznelerdir. Anlatıları farklı kılacak şeyler öznenin hangi nesneyi elde etmek istediğidir.
Eyleyensel örnekçeyi açıkladığımıza göre örnekçeye göre Westworld dizisini inceleyelim.
1. Sezon afişi
Konu:Westworld, Jonathan Nolan ve eşi Lisa Joy'un HBO için oluşturdukları 2 Ekim 2016 tarihinde yayına giren bilimkurgu gerilim türünde televizyon dizisi. Dizi yazar Michael Crichton'un 1973'te yazıp yönettiği aynı adlı filmden uyarlamadır. Nolan eşi Joy'un yanı sıra yönetici yapımcı olarak görev alırken J. J. Abrams ve Bryan Burk, Nolan ile birlikte konuyu yönetmektedir. Dizi şu anda 3. Sezonuyla yayınlanmaktadır.
2. Sezon afişi
3. Sezon afişi
Dizinin Konusu:
Westworld, zengin yetişkinlerin keyifle zaman geçirebileceği, çeşitli fantazilerini gerçekleştirebileceği bir eğlence parkı. Westworld’de, ev sahibi olarak adlandırılan yüksek teknoloji ürünü robotlar, ziyaretçilere eşlik ediyor ve onların, çeşitli hikayelere katılarak fantazilerini yerine getirmelerine olanak sağlıyor. Onlarla hikâye akışı gerçekleştiriyorlar. Zamanla robotların yapay zekasında değişikler yaşanıyor robotlar hatırlamaması gereken anıları hatırlamaya başlıyor ve özgürlükleri için mücadele ediyorlar.
Greimas ve Eyleyensel Örnekçe:
Gönderici: Eylemi belirler, kökeninde yer alır.
Arnold Weber:Dr. Robert Ford'la birlikte park sahipleri olarak isimlendirilen robotları tasarlayıp yarattı. Ölen oğlu yerine koyduğu Dolores Arnold'ın planıyla parkın açılmaması için onu öldürdü. Weber'in ölümünden sonra Ford, Arnold'un görüntüsünde Bernard'ı yarattı. Bernard Lowe adı Arnold Weber adının bir anagramıdır.
Robert Ford: Arnold'la birlikte robotların tasarlayıcısı ve üreticisidir. Arnold gibi robotların özgürlüğü için kendini Dolores'e öldürtür ve bilincini robotlarla iletişim kurabileceği bir sisteme aktarır.
Dolores'in sesi(bilinci): Dolores'in bilinci ona acı veren anıları hatırlatmasıyla ortaya çıkıyor. Aslında Arnold'ın bütün robotlara yerleştirdiği labirent adını verdikleri şeyde bu bilinç ve robotların sistemi. Acı veren hatıralar ve sürekli oynadıkları hikaye akışı sayesinde geçmişteki olayları hatırlıyorlar ve hikâyenin sonraki aşamasındaki olayları biliyorlar. Dolores bilinç kazandığında özgürlük için bu parktan çıkması gerektiğini düşündü ve bunun için eylemler gerçekleştirdi.
Alıcı( Gönderilen): Etkileri, eylemin sonuçlarını alır, kendisi için eylemin gerçekleştiği kişidir. Dizide bu işlevi Dolores karşılıyor.
Dolores Abernathy: Park için yapılan ilk robottur. Dolores sürekli Westworld'deki güzellikleri gördüğünü söyler. Ziyaretçilerin uyguladığı şiddet Dolores'i Westworld'un çirkinliklerini görmeye iter. Dolores parktan çıkıp herkesin gerçekten özgür seçimler yapacağı bir Dünya kurmak ister ve bunun için parktan kaçarak Dünya daki insanların dünyaya zarar verilmesini önlem için algoritmalar üreten Rehoboam'ı yok eder.
1.sezon
2.sezon
3. Sezon
Nesne: Eylemin konusudur.
Wesworld' den çıkış, Dünya' ya ulaşmak ve Robot hakimiyeti kurup sistemin gücünü kırmak dizinin ana konusudur ve hikâyenin nesnesidir.
Özne: Eylem yapar.
Dolores eylemi gerçekleştiren kişidir.
Destekleyici(Yardımcı): Eyleme yardım eder.
Teddy Flood:
Teddy ilk zamanlarda Dolores'e duyduğu sevgiyle onun tarafında savaşmaktaydı daha sonra Dolores'in acımasızlığı onu rahatsız etmeye başlar ve intihar ederek Dolores'in yanında olmaktan vazgeçer.
Caleb Nichols: Dünyada yaşamaktadır kaotik olarak adlandırılan dünyayı yok edecek insanlardan biridir. Rehoboam tarafından yeni bir algoritma oluşturularak direniş liderliğinden farklı bir sonuç oluşturulmuştur. Dolores'le karşılaşınca hayatının birkaç yıl içinde intiharla sonuçlanacağını öğrenir ve herkesin sistemin onlar için ne öngördüğünü bilmesi gerektiğine karar verir. Dolores'in dünyadaki destekçisi ve yardımcısıdır. Dolores'in hayatını kurtarır zegin bir adamı kaçırmasına yardım eder Serac'ın kardeşinin ürettiği Rehobomdan Şimdiki Rehobomu yok edecek algoritmayı alır ve uygular.
Engela
Robot Charlotte Hale
Dolores'in klonlarını yerleştirdiği bedenlerden biri olan Charlotte Hale robotu Dolores'in amaçlarına ulaşması için ona yardım ediyordu. Dolores'in onu yem olarak kullandığını anlayıp Dolores'e düşman olur. Dolores'in Serac'ın eline geçmesine sebep olur ve William'ın robotunu yapar.
Engelleyici:Eylemi engeller.
Bernard Lowe: Arnold Weber'in görüntüsünde Robert Ford tarafından yapılmıştır. Dolores'in insanlara sarar vereceğini düşünerek onu durdurmaya çalışmaktadır.
2. Sezon
3. Sezon
Serac
Diziye 3. Sezonda giriş yapan Serac kardeşi Solomon'la Dünya üzerinde insan neslinin sonu gelmemesi için insanların hayatlarını planlayan bir sistem kurmuştur. Bu sistemin adı Rehoboam'dır. Rehoboam insanlığı yok edecek kişileri ve bu kişilerin eylemlerini tespit ederek bu kişiler nasıl davranırsa sonun gelmeyeceğini gösterir. Sisteme zarar veren insanları kendi tabiriyle düzeltmeye çalışmaktadır. Serac oluşturduğu sistemin bozulmaması ve insanlığın sonunun gelmemesi için Dolores' i durdurmaya çalışmaktadır.
William
Genç William
William'ın yaşlılık dönemi
William Delos şirketi varislerinden Juliet Delos ile niyanlıyken nişanlısının kardeşi Logan Delos'la beraber Westworld' ü keşftemek için parka ziyaretçi olarak katılır. Maceralarında Dolores ile yolları kesişir ve Willam Dolores' e karşı duygular beslemeye başlar. Maceralarının sonunda Dolores ölür ve William diğer robotları öldürür. Bu William'ın Man in Black olmaya doğru ilerlediği aşamalardan biridir. Dolores'i tekrar görmek için Westworld 'e geldiğinde Dolores'in William'la tanıştığı gibi başkasıyla aynı döngüyü yaşadığını görür ve Robotları sadece onu farklı aşamalara taşıyacak birer ipucu olarak görmeye başlar ve robotlara hasar vermekten çekinmez. Böylece William'ın Man in Black dönüşümü tamamlanmış olur. 3. Sezonda Dolores'in hakimiyetini engellemek için bütün robotları yok edeceğini söyler. Robot William tarafından boğazı kesilir.
Dolores'in klonlarını yerleştirdiği bedenlerden biri olan Charlotte Hale robotu Dolores'in amaçlarına ulaşması için ona yardım ediyordu. Dolores'in onu yem olarak kullandığını anlayıp Dolores'e düşman olur. Dolores'in Serac'ın eline geçmesine sebep olur ve William'ın robotunu yapar.
Delos şirketi:
Westworld de hissedar olan aynı zamanda parkın sahibi bu şirketin üyeleri robotların insanların bilgilerin toplamak için kullanımına devem etmesini istemekte ve robotların serbest kalmasında engelleyici pozisyondadır.
Anlatı Sözdizimi:
Greimas' a göre her anlatı, başlangıç durumiyla bitiş durumu arasında bir geçiş, bir dönüşüm gerçekleştirir. Bu dönüşüm sürecinde eyleyenler değişik işlevler ya da roller üstlenirler. Eyleyemler bu iki uç arasında başka işleyenleri dönüştürürler ken kendileri de dönüşür. Ğreimas bu dönüşü, daha önce yapılmış çalışmaları da göz önünde bulundurarak dörtlü şema içinde inceler. Anlatı izlencesi, anlatı sözdizimindeki özne/nesne ilişkisini belirten durum sözcesiyle, bu sözceyi dönüştüren edim sözcesinin mantıksal etkileşimden oluşan temel dizimdir ve dört aşamadan oluşur. Bunlar;
Başlangıç
Sözleşme ya da eyletim: göndericinin özneyi belli amaç doğrultusunda etkilediği, yönlendirdiği aşama gönderici ve alıcı arasında sözleşme yapılır.
Edinç aşaması özne göndericiyle yaptığı sözleşme uyarınca gerekli işlemlerde bulunmak, zorunlu dönüşümleri gerçekleştirmek, bir eyleme geçebilmek için öznenin gereksindiği yetenekler ve bu yeteneklerin kullanıldığı aşamadan oluşur.
Edim aşaması özne edindiği kişisel edinçten yararlanarak dönüştürücü işlemlere yönelir bir durum sözcesinde başka bir durum sözcesine geçilir.
Tanınma ve yaptırım: özne nesneye ulaşmak için uyguladığı dönüşüm işlemlerinin son durmimi gözlemler. Gönderici ise dönüşümlerin doğruluğunu, gerçekliğini değerlendirip özneyi, yapılan sözleşme uyarınca ya ödüllendirir ya da cezalandırır.
-Bitiş
Dizinin Anlatı Sözdizimsel Yapısı:
-Başlangıç: Delos şirketinin kurduğu eğlence parkında insan ziyaretçiler Robot ev sahipleriyle maceralar yaşar. Robot Dolores hikaye akışı içerisinde aynı serüveni sürekli yaşar.
-Sözleşme ya da eyletim: göndericinin özneyi belli amaç doğrultusunda etkilediği, yönlendirdiği aşama gönderici ve alıcı arasında sözleşme yapılır.
Barnard olarak gördüğü aslında kendi hafızası ve bilinci ona ulaşır ve Dolores parktan çıkıp özgür seçimler yapmak için hareket geçer.
Meave daha sonradan anlaşılacak olan Dr. Ford' un yönlendirmesiyle hikaye akışlarını dışına çıkar ve robotları yönlendirmeye başlar. Değiştirilmiş hikâyesini öğrenir ve kızını aramaya başlar.
-Edinç:
Dolores robotların özelliklerini kontrol eden tabletleri ele geçirir.
Meave özelliklerinin değiştirir. Robotları kontrol eder.
- Edim:
Dolores Park taki görevlileri ve parktaki isyanı durdurmak için dışarıdan gelen askerlerle savaşır. Bilincini C. Hale aktarıp parktan kaçar.
-Tanınma ve Yaptırım:
Dolores isyancı robot olarak görevlileri ve diğer robotlar tarafından tanınır.
-Bitiş;
Dolores şimdilik Dünya olarak sunulan yere ulaşır ve insanların da profilini çıkararak iş vb. konularda onları kontrol eden sisteme karşı savaş vermeye başlar.
Kişilerin İşlevlere Göre Dağlımı:
Kişilerin işlevlerine geçmeden önce bunların ne olduğundan bahsetmekte fayda var.Propp' un masalların biçimbilimi incelemesi sonucu yedi eylem kahramanı çıkarır bunlar;
1. Saldırgan:kötülük, çatışma, izleme/gibi işlevileri vardır.
2. Bağışçı: Büyülü ya da ihtiyaç duyulan bir nesneyi kahramana verir.
3. Yardımcı: zor işin başarılmasında kahramana yardım eder.
4. Aranılan Kişi ( Prenses): Zor bir işin başarılması, bir eksikliğin dayatılması, düzmece kahramanın keşfedilmesi, gerçek kahramanın tanınması, saldırganın cezalandırılması, evlenme gibi durumlar olabilir.
5. Gönderen: Kahramanı görevlendirir kişidir.
6. Kahraman: Bağışçının ve Gönderenin isteklerine tepki üreten kişidir.
7. Düzmece Kahraman : Asılsız iddialar üreten, bağışçının işlerine tepki gösteren kişidir.
Dizideki kişilerin işleve göre dağılım:
2. Bağışçı: Arnold Dolores ve diğer robotlara labirent olarak sunduğu anı hafızasıyla onlara bilinç kazanmaları için açık kapı bırakır.
3. Yardımcı:
Teddy Flood
Engela
Roboç Charlotte Hale
Caleb Nichols
4. Prenses (Aranan Kişi): Özgürlük kazanmak dizinin ana konusudur.
5. Gönderen: Arnold Weber, Robert Ford, Dolores'in bilinci
6. Kahraman: Dolores
7. Düzmece Kahraman : Yok
Yorumlar
Yorum Gönder